Książ w Formie. Utracone i odtworzone figurki z Porcelany Krzysztof
W przestrzeniach monumentalnego Zamku Książ w Wałbrzychu, gdzie historia przenika się ze sztuką, zagości wyjątkowa wystawa – subtelna w formie, a zarazem doniosła w treści. Zrodziła się z szacunku dla tradycji, fascynacji rzemiosłem i zachwytu nad kruchością oraz pięknem jednego z najszlachetniejszych materiałów – porcelany.

Na ekspozycji zobaczymy porcelanowe figurki, które narodziły się na nowo dzięki oryginalnym matrycom i formom roboczym, tym samym, które przez dekady wykorzystywali pracownicy fabryki Porcelana Kristoff, założonej w 1831 roku w sercu Wałbrzycha. Przez ostatnie 78 lat była ona jednym z czołowych producentów porcelany stołowej i dekoracyjnej, z nowoczesną linią technologiczną, w tym prasami izostatycznymi i półautomatami. Produkcja figurek opierała się na precyzyjnej technice odlewniczej z wykorzystaniem form roboczych, które obecnie umożliwiają jej kontynuację.
W 2023 roku Zamek Książ odkupił ponad 80 unikatowych form i matryc z likwidowanej fabryki „Krzysztof”, ratując tym samym bezcenny fragment dziedzictwa kulturowego Wałbrzycha. Wśród zachowanych modeli znajdują się rzadkie projekty z lat 50. XX wieku autorstwa wybitnych twórców, takich jak: Mieczysław Naruszewicz (m.in. Dzik, Kaczka Dziwaczka), należący do tzw. „wielkiej czwórki” projektantów Instytutu Wzornictwa Przemysłowego; Stanisław Możdżeń (Żyrafa, Lew, Słonik) – wałbrzyszanin, modelarz i mistrz w ZPS „Krzysztof”; Stanisław Olszamowski (Miś Polarny) oraz Zbigniewa Śliwowska-Wawrzyniak (Dama z koszykiem – Grzybiarka), projektantka związana z fabryką na przełomie lat 50. i 60.
Zakupione formy zostały zdeponowane w Centrum Ceramiki Unikatowej działającym przy Wałbrzyskiej Galerii Sztuki BWA, z którą Zamek Książ zainicjował ścisłą współpracę. Dzięki temu możliwe będzie nie tylko odtworzenie dawnych wzorów, ale także rozwijanie twórczych działań artystycznych i edukacyjnych, opartych na lokalnym dziedzictwie.
To, co zobaczymy na wystawie, nie jest wyłącznie prezentacją wyrobów ceramicznych. To opowieść o rękach zanurzonych w porcelanowej masie, o skupionych spojrzeniach modelarzy, o precyzyjnych gestach rzemieślników – często anonimowych, a jednak niezastąpionych. Każda figurka została odlana z delikatnej porcelany, uformowana z ogromną starannością, a następnie pokryta transparentnym szkliwem, które niczym tafla wody odbija światło i uwydatnia subtelną strukturę materiału.
Proces wypalania w temperaturze 1230°C przekształca wszystko: kruchość zamienia się w trwałość, delikatność zostaje zahartowana. To właśnie ten proces przemiany nadaje porcelanie miano „białego złota” – określenia, które nieprzypadkowo przylgnęło do wałbrzyskiej tradycji ceramicznej.
Wystawa jest wyrazem pamięci i wdzięczności wobec artystów, projektantów, techników, modelarzy, malarek i wszystkich, którzy przez dekady tworzyli porcelanowy świat Wałbrzycha. To również celebracja nowego początku – twórczej kontynuacji. W odtworzonych figurkach tętni duch dawnej fabryki, a zarazem pulsuje współczesna wrażliwość. Zostały w nich zamknięte nie tylko materia, ale i czas, historia, ludzkie ręce i serc.